De Weher

Boerderij de "Weher" kwam in 1843 tot stand, er behoorden toen 15 tot 20 hectaren landerijen toe. Het is een boerderij met Romeinse inslag, maar zonder gesloten binnenplaats. De boerderij was ooit eigendom van de Heerlijkheid Well-Bergen en Aijen. De eerste pachter Willem Verhoeven betaalde jaarlijks de pacht, van 215 Nederlandse guldens en daarnaast 12 kardiensten en nog eens 25 pond roomboter. Deze pacht kon in twee termijnen betaald worden. De pachttijd duurde drie tot zes jaar al naar gelang men beliefde. In 1911 werd de "Weher" verkocht aan de jonge echtelieden Hendrikus Weijs en Hermina Kleeven. Hierna is de boerderij overgegaan op zoon Lei Weijs en Netje Josten en is tegenwoordig eigendom van de familie Verberne.

Voor foto’s van Hoeve De Weher, klik hier.

Voor een Kwitantieboekje van de familie Verhoeven op De Weher, klik hier.

Voor een pachtboekje van de familie Verhoeven op De Weher, klik hier.

De Geschiedenis van een oude boerenhoeve.

Waar eens de “Heerlijkheden”regeerden.

In vroeger eeuwen Was de Gemeente Bergen vrijwel opgedeeld in de drie toenmalige Heerlijkheden: De Heerlijkheid Well-Ayen-Bergen, verder de Heerlijkheid Afferden-Bleyenbeek en de Heerlijkheid Heijen(huidige Heyen) De grootste Heerlijkheid in dit gewest was de Heerlijkheid Well-Ayen-Bergen. Hiertoe behoorden Wellerlooi, Well, Ayen en Bergen, dus ruim de helft van de bestaande Gemeente Bergen in 1958.

Hoe het gebied er toen uitzag.

Napoleon had in onze streek al de Gemeente Bergen (maire) ingesteld. Echter nadat de legers van Napoleon in 1815 bij Waterloo verslagen waren, moesten de landsgrenzen binnen Europa opnieuw vastgelegd worden. Dit gebeurde op het Congres van Wenen, daarbij eiste onze Koning Willem 1 dat er in het oosten een buffer werd vastgelegd tegen het sterke Pruissen. Overeengekomen werd dat deze buffer een breedte van een kanonschot vanaf de Maas moest hebben. Aangezien dit in die tijd al 3 km was, werd de landsgrens van Nederland in onze streek op die afstand vastgelegd. Later is bij een landsruil een enclave (omsloten gebied) bij Weeze geruild voor het huidige Siebengewald, vandaar de huidige vorm van de grens ter plaatse.

Wanneer de laatste baron von Schloissnigg het Wellsche Kasteel verkoopt omdat hij in financiële problemen verkeert, is dat het einde van de bezittingen. Bij de liquidatie van de Heerlijkheid Well-Ayen-Bergen in 1904 behoorden nog ruim 1400 ha. eigendommen tot het Wellsche Kasteel. Diverse ruime boerenhoeven, veelal met een Romeinse inslag, althans de meeste met hetzelfde bouwtype, herinneren aan de tijden dat hier de Genadige Heren van de heerlijkheid Well-Ayen-Bergen nog regeerden en met een feodale inslag de scepter zwaaiden over boeren en landarbeiders. De huidige Hamert was voorheen praktisch geheel eigendom van het Wellsche Kasteel. Het landgoed “De Hamert” groot 465 ha., thans eigendom van het Limburgs Landschap, was na de liquidatie van het kasteel aangekocht door Arthur Mauritz uit Düsseldorf.

Hij doodde in 1929 zijn vrouw en zoon en sloeg daarna de hand aan zichzelf. Hij woonde met zijn gezin in een villa aan de Maas naast het huidige restaurant “De Hamert”. Hij wilde de magere heidegronden op De Hamert in cultuur brengen door het gebruik van kunstmest. Dit werd hem echter geweigerd door de Gemeente Bergen met als gevolg de dramatische afloop voor hem en zijn gezin. Hierna is het landgoed enkele jaren terug in eigendom geweest van de familie Bos uit Almelo. Het bedrijf van de kinderen Holland, groot ruim 100 ha., behoorde hier aanvankelijk eveneens toe. Meer naar het noorden toe bevonden zich meerdere boerderijen.

Tussen Well en Wellerlooi het landgoed “Den Aschwater”, hetgeen thans eigendom is van de familie Peters, de vroegere rentmeester van het Kasteel Well, later eveneens burgemeester van Bergen. Verder “De Grote Waay “ langs de rijksweg, de kasteelboerderij aan de weg naar Well (Verstappen). “De Muis” boerderij nabij de “Halve Maan”. Verder even ten zuiden van Aijen aan de rijksweg boerderij “De Weher” Op de Kamp boerderij “Hu- berdenhof” (familie Jenniskens) en in Aijen “De Hermenshof”, reeds in 1695 aangekocht door Petrus van Aerssen. De stamvader van de familie van Aerssen in Aijen.

Liquidatie en doorverkoop.

Zoals reeds werd opgemerkt, werden de meeste boerenhoeven na de liquidatie van de Heerlijkheid doorverkocht aan voornoemde maatschappij, die deze naderhand weer doorverkocht. Hiertoe behoorde o.a. “De Weher” aan de rijksweg te Aijen “De Weher” was een van die boerderijen met een Romeinse inslag (echter zonder dichte binnenplaats). Deze boerderij werd gebouwd onder het bewind van Freule Maria Evers van Aldendriel. Voor deze Freule worden thans nog jaarlijks in de parochiekerk van Bergen missen gelezen. “De Weher” kwam in 1843 tot stand en er behoorden 15 à 20 ha. landerijen toe. Dit was erg ruim voor die tijd.

Een deel van de grond was nog niet ontgonnen en met ingang van 1843 werd Willem Verhoeven pachter van de bouwhof “De Weher”. De jaarlijkse pacht bedroeg in geld 215 Nederlandse guldens en daarnaast 12 kardiensten en nog eens 25 pond roomboter. De pacht duurde 3 of 6 jaar al naar gelang men beliefde. Na 6 jaren werd in 1849 opnieuw “ingepacht” en wel voor de pachtsom van 310 guldens en verder 25 pond roomboter, 12 kar- diensten, alsmede 6 karren turf. De pacht diende in 2 termijnen betaald te worden, waarvan de eerste termijn ver- viel op St.Andries en de tweede termijn op 1 april.

Daarnaast kon ook in kleinere termijnen voldaan worden, dit i.v.m. het feit dat in slechte tijden onmogelijk de halve pacht ineens betaald kon worden. Alles werd nauwkeurig in een kwitantieboekje opgetekend, hetwelk thans nog bewaard is gebleven bij de familie. Na Willem Verhoeven werd diens zoon Lambert pachter en diens dochter, “De Weherse Sien”, trouwde aldaar in met Grad van Bartele Giel. Het kwitantieboekje dat tevens diende als pachtovereen- komst, werd jaarlijks na voldoen van de pachtsom en diensten, afgetekend voor voldaan. In de eerste jaren werd getekend door Mevrouw Freule van Evers tot Aldendrien in hoogsteigen persoon, in latere jaren werd het kwitantieboekje voorzien van de handtekening van de toenmalige rent- meester van het Kasteel Dhr. van Eijl. Een “kardienst ”be- stond eruit, dat gedurende 1 dag met 1 man met kar en paard ten behoeve van het Kasteel, gewerkt moest worden. Werkte men meerdere dagen dan werd dit verrekend tegen zegge en schrijve 1 gulden per dag.

Evenzo gebeurde dit met teveel of te weinig geleverde boter volgens voorschrift. Deze werd verrekend tegen 47 centen per pond. Bij de liquidatie van de Heerlijkheid Well in 1904 kwam ook ”De Weher” in handen van de maatschappij die deze bouwhof in 1911 verkocht aan de jonge echtlieden Hendricus Weys en Hermina Kleeven. Zij kregen 7 kinderen, waarvan 4 zonen, Lei, Wim, Frans en Bert en 3 dochters, genaamd Drien, Dien en Mien. De laatste 2 zijn als Zuster Edmunia en Zuster Herminia ingetreden in het klooster. De oudste zoon Lei is gehuwd met Netje Josten. Toen Lei samen met Netje verhuisde naar verzorgingshuis Maasduinen Staete is de boerderij in 2003 aangekocht door de familie Toon en Margret Verberne.