Bange Oorlogsdagen in Aijen
van Frans van Aerssen
van 17 september tot 5 december 1944
17 september 1944:
De geallieerde legers stoten door naar Nijmegen en Arnhem.
De oostelijke Maasoever (Aijen) wordt volgepropt met terugtrekkende Duitse soldaten
In “De Pesch” worden nu onze paarden door Duitsers gevangen..
De oorlog zal nu wel snel voorbij zijn.
Maar het ergste zou nog moeten komen.
8 Oktober 1944:
Gisteravond (zaterdag) waren de Duitsers in De Pesch onze verstopte paarden aan het vangen. Daardoor konden wij onze paarden op de Vossenheuvel niet gaan verzorgen en moest dit vandaag voor de vroegmis gebeuren.
Vandaag ongewoon druk in de kerk.
In Afferden en Siebengewald moeten onze mannen voor de Duitsers werken.
In de namiddag per fiets naar Gennep: aldaar blijkt dat Maria-Oord is ontruimd en zijn de zieken in een schoolgebouw onder gebracht.
Vele eigendommen zijn reeds op Maria-Oord gestolen.
Deze dag wordt veel op Gennep en op de stuw Afferden-Sambeek geschoten.
Aangezien Maashees en Vierlingsbeek nagenoeg geheel geëvacueerd zijn, wordt het gestolen vee en paarden door de Duitsers door de Maas gedreven naar Aijen aan de oostkant.
Ofschoon het vandaag in deze omgeving vrij rustig is geweest, wordt de nacht door bijna iedereen in de kelders doorgebracht.
9 Oktober 1944:
Linnengoed en huisraad wordt in kisten gepakt en in de kelder of in de grond verstopt.
De Duitse Arbeitsdienst haalt alle prikkeldraad van onze weilanden af en brengt deze voorversperring naar de Maas. Tot onze grote ergernis zijn de Duitsers weer paarden door de Maas aan het trekken.
Tegen het middaguur komen er enkele hoge Duitse Officieren en verbieden het roven aan de westkant van de Maas. De daders zullen flink bestraft worden?
Hele dag regen in Aijen. De bakkerij van Jan Coppus is het trefpunt voor iedereen geworden.
Daar wordt ook het deeg aangevoerd om te laten bakken.
Enkele over de Maas gevluchte inwoners zijn teruggekeerd. Ze zijn het zwerven moe geworden. Vierlingsbeek en Maashees zijn geëvacueerd naar Holthees. Vervolgens naar Oostrum en Venray.
12 Oktober 1944:
De hele nacht is er veel pantservuur vlak aan de overkant van de Maas geweest. De gehele dag bijna aanhoudend kanonvuur van beide kanten van de Maas,
zo hevig als nog nooit tevoren. Ook vliegtuigen zijn actief en ook hier vallen granaten moet veelvuldig dekking gezocht worden.
Tegen de avond zijn de Duitsers weer vee aan het stelen hetgeen door Jan den Bakker bericht wordt. Met stokken gewapend wordt er naar de wei gegaan en het vee uit elkaar gedreven. Na een “mondgevecht” met de Moffen nemen de Duitsers toch een rund mee
Ook Gradje Vousten komt vol woede naar de wei nadat ze van hem een rund gestolen hebben.
Vandaag wordt Venray gebombardeerd en Oostrum beschoten.
Met een speciale vergunning voor het veer te well is vader vandaag in Oostrum geweest bij mijn broer en heeft dit bombardement meebeleefd.
Ook de graansilo’s van Wanssum en Maashees worden vandaag beschoten evenals het veer in Well.
13 Oktober 1944:
De gehele dag wordt er geschoten en vallen er granaten. Een kist met linnengoed wordt met de schop in de grond gegraven.
Het granaat vuur blijft ook in de avonduren aanhouden.
14 Oktober 1944:
De gehele nacht zwaar vuur en dit wordt de gehele nacht voortgezet.
De inwoners hebben moeten evacueren en samen met Jan van Soest er op uitgetrokken om de mensen een onderdak te verschaffen.
Een vrouw die reeds zeven maanden bedlegerig was loopt hier rond en heeft een kind van negen dagen wat een ellende al bij het begin van zijn leven.
15 Oktober 1944:
Tijdens de vroegmis is het nog rustig op deze zondag maar tijdens de Hoogmis barst het los. Na de Mis grote aanvallen met vliegtuigen op Vierlingbeek en moet er op de terugweg van huis naar huis gevlucht worden.
De boerderij van Ley van Douveren op de Suikerberg wordt getroffen en al het vee werd gedood.
Na Vierlingsbeek is Maashees aan de beurten dit gaat met kleine tussenpozen door tot vijf uur in de middag. Zware bombardementen en men krijgt hoofdpijn van al het gekraak.
Maashees staat in branden de silo’s van Havens zijn aan alle kanten doorboord en staat ook in lichterlaaie.
Een machtige vuurzee die in de verre omtrek te zien is.
De hele dag aan de Maas samen met de Duitsers naar het verwoeste Maashees zitten kijken.
Plotseling zien we de kerk van Maashees met toren in de lucht vliegen.
Een geweldige knal en alles vloog meer dan honderd meter de lucht in.
Dit hebben de Duitsers gedaan hetzelfde als twee weken geleden in Vierlingsbeek gebeurde.
Ook deze middag wordt Maashees nog door vliegtuigen beschoten.
Volgens de Duitsers door de Engelsen, Maashees en Holthees gedeeltelijk.
De Venrayse Kerk, die van hieruit goed te zien is bij helder weer, hebben de Duitsers nu ook laten springen.
Een dode Duitse soldaat wordt binnen gebracht.
Hij is aan de overkant verongelukt en blijft liggen tot morgenvroeg.
Granaten van het geschut achter de Rijksweg vliegen over richting Maashees en vanuit de overkant van de Maas richting Aijen.
17 oktober 1944:
Nadat gisteren de herberg al vol Duitse soldaten gestopt is,
Komen er vandaag steeds meer. Aan de Maas is door de Duitsers een groot vlot gemaakt. Dit moet als pontveer dienst doen voor de soldaten.
Dit is net iets voor de Engelse vliegers om aan te vallen.
De kapelaans Gerrits en de Boer van Afferden en Bergen zijn samen met
Jan van Soest naar de Duitse Generaal om te pleiten voor uitstel van evacuatie van Bergen en Aijen. En met succes!!
18 oktober 1944:
Bij ons is een soldaat uit Goch gelegerd en hij vertelt dat gisteren Gennep ontruimd is en door Goch zijn gekomen.
Alleen de zieken van Maria-Oord verblijven nog in de kelder van het stadhuis.
19 oktober 1944:
De Maas is gestegen, het is Hoogwater en de weilanden zijn weer onder water gelopen.
Dit is ook een truc van de Engelsen die de stuwcomplexen van Maastricht en Grave in handen hebben. Aijen en Bergen zijn echter nog niet geheel afgesloten.
Hoewel Maashees en Vierlingsbeek zijn ontruimd zijn er toch nog ongeveer
700 mensen gebleven. Ze moeten van kelder naar kelder vluchten.
Thans zijn er nog 400 dakloos en die verblijven Op de Bosch tussen Maashees en Vierlingsbeek in de bosjes aan de Maaskant.
Deze middag zijn kapelaan de Boer en Jan van Soest er met de H.Communie naar toe geweest en komen pas tegen acht uur terug.
De toestand aldaar is hopeloos geworden, gebrekkigen, zieken, kraamvrouwen
zieken en vele kinderen..
Met toestemming van de Duitsers worden er vanaf de Aijense bakker etenswaar 0ver de Maas naar die schuilplaats gebracht.
De toestand is bijzonder gek geworden: Venray wordt voor de tweede maal door de Engelsen heroverd en er is verbitterd gevochten.
Zeer veel doden onder de burgers.
De Engelsen zitten langs de spoorlijn op de Smakt een kilometer verder als de “bosbewoners“ op Den Bosch. Alhier wemelt het van Duitse soldaten en volgens de berichten zijn de Geallieerden alles aan het reorganiseren voor een groot offensief.
20 oktober 1944:
Er wordt zeer veel geschoten maar alles gaat over ons heen, doch midden onder het eten worden we opgeschrikt door de granaten van de Engelsen, die dicht bij ons neerkomen. De pap blijft op de tafel staan en iedereen vlucht naar de kelder.
De hele omgeving blijkt bezaaid met granaten. Bij Vousten liggen de ruiten van het kippenhok en het woonhuis eruit.
Op de Sintelenberg is een Hauptmann met zijn staf gelegerd.
De munitie moest van het huis naar de schuur worden gebracht en daarbij werden de verstopte paarden ontdekt, die er drie weken een schuilplaats hadden gevonden achter stro.
De Hauptmann heeft geen goede zin, twee van zijn soldaten zijn zwaar gewond geraakt en verder is eer nog een zwaargewonde van over de Maas aangekomen.
21 oktober 1944:
De Maas is verder gestegen en de weg van Aijen naar Well staat onder water. De weg van Aijen naar de Rijksweg stroomt ook al over.
Het is een over en weer schieten vanaf de Rijksweg en van over de Maas.
Het dorp Bergen wordt beschoten en men heeft het gemunt op de beide kerktorens. Anna Beckers uit Maashees die in Bergen geëvacueerd was is midden in Bergen op straat gedood en het dochtertje n\van Karel Swemmers gewond.
De nieuwe kerk wordt zwaar beschadigd.
Onder het melken tegen de avond .begint het granatenvuur op Aijenneer te komen. Wij en de ingekwartierde Duitse soldaten vliegen bijna tegen de muur op. We kunnen niet naar de schuilkelders vooraleer het wat stiller wordt.
Er blijken geen grote ongelukken te zijn gebeurd met dit schieten, alleen Gerrit Josten kreeg een splinter in het been.
Bij Verbeeten twee granaten op het erf.
Bij Weijenberg twee op het huis, waarvan een op de stal en een in de zitkamer.
Bij Rooie Bert twee op het woonhuis, bij Jan den Bakker twee op het huizen bij Koppes op de berg op het achterhuis.
Na dit bombardement gaan de Duitse soldaten die in het café gelegerd waren vertrekken.
22 oktober 1944:
Het is vandaag zondag, doch ’s morgens naar de vroegmis hoeft niet.
De kerk is zo zwaar beschadigd, dat dit niet meer kan.
Om elf uur beginnen de Engelsen de Aijense molen te beschieten, waar grote gaten in komen.
Van Jan van Soest vernemen we dat Ottersum nu ook ontruimd is.
De gehele dag wordt er op de Bergse kerktoren geschoten en tegen de avond staat het Veerhuis in Vierlingsbeek in brand. De Staay in brand!!
We krijgen nog inkwartiering van een keukenwagen van de Duitsers die nog enkele soldaten aan de overkant van de Maas van eten moet voorzien.
De soldaten komen van Wessum af en hebben bij Verbeeten in huis nog een heftige woordenstrijd gehad.
Om 21:00 keldertijd.
23 oktober 1944:
De Bergse kerk is aan een kant ingestort.
Pastoor van Munnecom is bang dat de toren van de oude kerk bij het kerkhof ook al omver gaat.
Bij Verbeeten die met zijn knecht nieuwsgierig waren bij de soldaten moeten munitie naar de Maas kruien en daarna mee over De Maas brengen.
In Heukelom is een jongen getroffen door een voltreffer.
24 oktober 1944:
Aangezien het deze morgen wat rustig is wordt er bevolen om aardappels te rooien, dicht aan de Maas en met de riek.
Dit duurt niet lang want al gauw vliegen de granaten in het rond.
Bij Custers in de varkensketel wordt o.l.v. Jan van Soest erwtensoep gekookt voor de vluchtelingen die aan de overkant van de Maas in de bosjes huizen.
Dit zijn er thans 600!!.
In een bombardement pauze wordt dit over de Maas geroeid.
25 oktober 1944:
Iedere morgen wordt er in de St.Tunnis-kapel te Aijen de H.Mis gelezen door kapelaan Gerrits uit Afferden.
Kapelaan de Boer ergens anders in een kelder en pastoor van Munnecom bij Dhr.Stevens ,directeur van de StoomZuivel fabriek aan de Rijksweg.
Reeds voor het licht is, worden vader en ondergetekende gesommeerd door de Duitsers om de leiding te geven bij het bouwen van een soort ponton over te kunnen zetten. Hiervoor zijn tevens tien jonge mensen van het vluchtelingenbos uit Maashees gehaald.
In Horst worden jonge mannen opgepikt en naar Duitsland afgevoerd.
27 oktober 1944:
Na een paar dagen van rust is het deze nacht weer gaan bulderen met granaten.
Gisteren een dode man in Heukelom en in Aijen aan de Rijksweg Martien Diebels getroffen door een granaat.
Bijna iedere dag valt er wel een dode.
De soldaten zijn vertrokken en er komen weer nieuwe terug van het front.
Ze zijn nog maar goed en wel hier of ze hebben al de beste kelders in het dorp bezeten de mensen moeten maar zien waar ze zelf ergens terecht kunnen.
Dan maar niet in de kelder denkt mijn vader en hij heeft slechts een nacht in de kelder geslapen voor het overige gewoon in huis in bed.
29 oktober 1944:
Zondag Feest van Christus Koning, niet veel van te merken behoudens dat er twee H.Missen zijn.
De 600 vluchtelingen aan de overkant zijn gisteren naar Wanssum gebracht.
30 oktober 1944:
Na de middag begint de beschieting van Bergen weer.
De oude toren verliest zijn spits.
Zaterdag is de Parade in Venlo gebombardeerd, zondag de Vleesstraat, Klaasstraat en de Maasbrug beschadigd.
De mensen vluchten uit de stad weg.
Een groot aantal huizen van Bergen vandaag zwaar beschadigd.
Op de “gewone” tijd van 9:00uur beginnen de Engelsen weer te schieten.
In de kelder van de Zuivelfabriek zaten vele vluchtelingen uit Afferden en ook
Pastoor van Munnecom met zijn zuster..
Nu zijn ze echter verjaagd, de Duitsers hebben de kelder gevorderd en de opgejaagde zijn naar Gerrit Josten in Aijen vertrokken.
Om 20:00 beginnen de granaten alweer te vliegen.
Een komt er in het café van Harrie Martens terecht.
3 december 1944:
De tussenliggende maand november heeft steeds hetzelfde beeld.
De mannen worden opgeroepen om te werken voorde Duitsers om loopgraven en schuilkelders te graven, vluchten voor de granaten en veel schades en ongelukken.
Onder de slachtoffers is kapelaan De Boer (afkomstig uit Gennep)
Na de beschieting van de kerk ging hij naar buiten om naar de kerk te kijken
Maar toen er een granaat in zijn buurt ontplofte was hij het slachtoffer.
Meer dood dan levend werd hij nog per kar naar De Gaesdonk in Goch vervoerd maar was daar spoedig dood.
Hij had zo met vele andere bewoners zijn leven geofferd.
Momenteel is het water hoog gestegenen is Aijen geïsoleerd.
Met de boot wordt er naar de Suikerberg en Sintelenberg gevaren.
4 december 1944:
Om 8:30 wordt samen met Jan van Soest de toestand in Aijen bekeken waarna we samen naar Siebengewald fietsten.
Aldaar wordt met Johann Weys het plan besproken om over de Maas naar de Tommy te vluchten.
Mee vertrekken zullen Hannes Weys en vouw zoon Martin en vrouw,Jan Jetten met vrouw uit Gennep, Wim Reynders en vrouw enz.
Dit alles onder voorbehoud dat Dhr.Weys eerst de volgende dag met ondergetekende naar Gennep zou fietsen hetgeen nog geheel door de Duitsers bezet was, alwaar geen mens meer was dan alleen de zieken van Maria-Oord.
Thuis gekomen gap ik twee roeiboten van de soldaten en verstopte die achter de Sintelenberg. Deze zijn bedoeld voor de vlucht over de Maas.
5 december 1944:
Om 9:00 ben ik in Siebengewald en P.J Weys staat klaar en onmiddellijk te vertrekken we per fiets naar Gennep en wel geheel langs de Duitse grens op. De laatste post voor Gennep in De Looy wil ons niet doorlaten.
Met grote moeite komen we bij de Ort-Commandanten aldaar krijgen we een soldaat mee om een half uur de stad Gennep in te gaan. Dit wordt ook een uurtje. Het stadhuis en de kelder wordt bezocht maar alle pogingen om de zieken mee te nemen mislukken.
In Siebengewald wacht Jan van Soest ons op en meldt ons dat we die avond niet kunnen vertrekken.
Schrijver Frans van Aerssen